Ấn tượng phố cổ Tiên Yên (Quảng Ninh)

 

Công trình kiến trúc Pháp ở Tiên Yên được người Pháp xây dựng vào đầu thế kỷ XX, đến nay phần lớn đã thành phế tích. Còn 2 công trình đang sử dụng là: Nhà thờ ở phố Thống Nhất, còn gần như nguyên vẹn. Vào các ngày chủ nhật hằng tuần, nơi đây diễn ra lễ của người theo đạo Thiên Chúa sống xung quanh nhà thờ. Nhà thờ mang kiến trúc Gotic của người La Mã thể hiện ở mái nhà hình vòm cuốn. Chưa có tài liệu nào ghi rõ nhà thờ được xây dựng từ năm nào, chỉ dự đoán khoảng thời gian dựa vào quả chuông lớn có khắc đúc năm 1931, hiện nằm trên tháp chuông nhà thờ. Công trình thứ hai là Nhà kiểm lâm, trước đây là nơi làm việc và sinh sống của viên quan kiểm lâm Pháp, hiện là trụ sở làm việc của Huyện uỷ. Nhà có 2 tầng, cửa sổ uốn vòm theo trường phái kiến trúc Baroque. Ngoài ra, thị trấn còn có các công trình kiến trúc Pháp khác như: Di tích lịch sử Khe Tù, được UBND tỉnh xếp hạng di tích cấp tỉnh ngày 13/12/2011...

 

Khoảng từ trước những năm 80 của thế kỷ trước, các khu phố chính của thị trấn đa phần là các khu nhà cũ của người Hoa để lại, mang nhiều nét giống phố cổ Hội An (tỉnh Quảng Nam). Do các ngôi nhà đa phần đã xuống cấp, tường bị nứt, cửa sổ bị mối mọt, nên nhiều nhà đã phá đi để xây mới. Hiện thị trấn chỉ còn gần 40 căn nhà, nằm rải rác ở các phố Thống Nhất, Lý Thường Kiệt, Hoà Bình, Quang Trung... Các ngôi nhà này được xây dựng khoảng đầu thế kỷ XX, theo cấu trúc nhà ống, hai tầng, mái ngói đất nung lợp theo kiểu âm dương. Tường nhà được xây bằng đá hoặc gạch đỏ, chiều dày khoảng 40cm, trần nhà và cầu thang thường bằng gỗ. Hầu hết các ngôi nhà của người Hoa có một khoảng giếng trời ở sân sau để đón gió và ánh sáng tự nhiên, giúp nhà thoáng khí, rất mát về mùa hè và ánh sáng chan hoà, phù hợp với cuộc sống khó khăn của người dân trước đây khi chưa có điện lưới. Ở thị trấn còn có nhiều công trình kiến trúc của người Việt cổ, tiêu biểu như Linh Quan tự có cách đây hơn 150 năm, ở phố Đông Tiến. Ngôi chùa qua nhiều lần sửa chữa, nhưng vẫn dựa theo mẫu cổ là đền thờ Phật, Thánh Mẫu và Trần Hưng Đạo.

 

Dù trải qua bao thăng trầm của lịch sử, nhiều công trình kiến trúc xưa ở phố cổ Tiên Yên vẫn vững chãi với thời gian, tạo sự đa dạng về cuộc sống cũng như tín ngưỡng của người dân nơi đây.